Bộ Tài chính đề xuất nộp thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán
Tại dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 126 quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính đề xuất cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn sẽ nộp thuế ngay, thay vì đợi tới khi chuyển nhượng.
Thực tế có nhiều hình thức trả cổ tức như bằng tiền mặt, chứng khoán, trả lợi tức bằng hình thức ghi nhận phần vốn tăng thêm. Trong khi thu nhập từ cổ tức tiền mặt cho cá nhân thì tổ chức chi trả thực hiện khấu trừ, kê khai, nộp thuế TNCN và đã áp dụng một cách hiệu quả, thông suốt, thì thời điểm khai thuế, nộp thuế thay cho cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán là khi phát sinh chuyển nhượng chứng khoán, hay thời điểm được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn là khi chuyển nhượng vốn, rút vốn, được quy định tại Khoản 5 Điều 7 Nghị định số 126 lại đang cho thấy những bất cập.
Cụ thể, các cá nhân này chưa chuyển nhượng chứng khoán, chưa chuyển nhượng vốn ngay hoặc không có nhu cầu chuyển nhượng nên chưa phải kê khai, nộp thuế TNCN, trong khi thực tế tài sản, thu nhập không ngừng tăng lên. Ví dụ như các trường hợp cá nhân là cổ đông lớn, cổ đông chiến lược trong công ty cơ bản đều không có nhu cầu chuyển nhượng chứng khoán ngay.
Luật Doanh nghiệp quy định cổ tức là khoản lợi nhuận ròng được chi trả bằng tiền mặt, cổ phần của công ty hoặc bằng tài sản khác quy định tại Điều lệ công ty. Cá nhân được chia cổ tức bằng tiền mặt hay chứng khoán đều cùng từ nguồn lợi nhuận của doanh nghiệp tạo ra. Khi nhận được cổ tức là đã xác định cá nhân nhận thu nhập.
Theo đó, tại thời điểm chi trả cổ tức cho cá nhân bằng chứng khoán - cá nhân đã phát sinh thu nhập từ đầu tư vốn và theo quy định của Luật thuế TNCN, khoản thu nhập này phải được kê khai, nộp thuế TNCN ngay, không đợi đến khi chuyển nhượng. Tương tự đối với trường hợp cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán, cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn thì cũng phải kê khai, nộp thuế TNCN ngay.
Trên cơ sở khai thác số liệu giai đoạn 2016 - 2024 từ cơ quan thuế về tình hình kê khai, nộp thuế TNCN đối với thu nhập từ đầu tư vốn và số liệu do Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) cung cấp về tình hình trả cổ tức, thưởng bằng cổ phiếu cho thấy, số thuế TNCN đã kê khai từ đầu tư vốn là khoảng 51,965 tỷ đồng, trong đó số thuế TNCN thu từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán khoảng 1,318 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 2.54%
Cũng trong giai đoạn này, theo dữ liệu từ Tổng Công ty lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSDC), cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán là 34.84 tỷ cổ phiếu. Nếu số lượng cổ phiếu này chuyển nhượng toàn bộ và giá cổ phiếu tính theo mệnh giá 10,000 đồng cùng thuế suất 5%, thì số thuế TNCN tạm ước phải kê khai, nộp thuế khoảng 17,420 tỷ đồng.
Như vậy, số thuế TNCN từ cổ tức bằng chứng khoán, thưởng bằng chứng khoán đã kê khai chỉ chiếm khoảng 8% so với ước dự tính.
Tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy một số nước như Thái Lan, Ấn Độ quy định thời điểm tính thuế là thời điểm chi trả cổ tức và tổ chức phát hành cổ phiếu trả thay cổ tức có nghĩa vụ khấu trừ thuế theo thuế suất cổ tức bằng cổ phiếu (Thái Lan áp dụng thuế suất 10%, Ấn Độ áp dụng thuế suất 10% đối với phần thu nhập vượt quá 5,000 Rupee).
Theo Bộ Tài chính, để hạn chế việc lợi dụng chính sách, kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ khai và nộp thuế TNCN thì cần phải quy định rõ thời điểm khấu trừ, sửa đổi thời điểm khai thuế TNCN đối với thu nhập từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, thu nhập từ phần vốn được ghi nhận tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn khi tổ chức chi trả cổ tức, thưởng bằng chứng khoán tại Nghị định số 126 cho phù hợp với quy định tại Luật thuế TNCN.
