Chuỗi cung ứng dệt may dịch chuyển, xuất khẩu cotton Mỹ sang Trung Quốc giảm 90%, sang Việt Nam tăng gấp 3 lần
Xuất khẩu cotton (bông vải) của Mỹ sang Trung Quốc đã sụt giảm mạnh trong nửa đầu năm nay, trong khi tăng trưởng tại các thị trường châu Á khác, phản ánh rõ nét sự chuyển dịch trong sản xuất may mặc đang được đẩy nhanh bởi chính sách thuế quan của Mỹ.
Theo dữ liệu từ LSEG, trong 6 tháng đầu năm, lô hàng cotton từ Mỹ đến Trung Quốc giảm khoảng 90% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, xuất khẩu cotton Mỹ sang các nước như Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ đều tăng, đặc biệt với Việt Nam, lượng hàng đã tăng gần gấp ba lần.
Hồi tháng 4/2025, Tổng thống Donald Trump đã áp dụng thuế đối ứng lên đến 145% với hàng hóa Trung Quốc. Mức thuế này sau đó được giảm xuống 30% sau khi hai bên đạt được thỏa thuận vào tháng 5. Tuy nhiên, với nhiều điều vẫn chưa rõ ràng về hướng đi của các cuộc đàm phán trong tương lai, các hệ thống sản xuất phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc đang trở thành rủi ro lớn hơn.
Ngành công nghiệp may mặc đã chuyển dịch sản xuất phục vụ thị trường Mỹ ra khỏi Trung Quốc trong những năm gần đây, ưu tiên các quốc gia Nam Á và Đông Nam Á với chi phí lao động thấp hơn. Xu hướng này dường như đã tăng tốc trong nửa đầu năm 2025 giữa bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung leo thang và lo ngại về thuế quan.
Các quốc gia ở Nam Á, Đông Nam Á và Trung Đông vẫn duy trì lợi thế cạnh tranh trong vai trò trung tâm sản xuất, ngay cả sau khi Mỹ tái áp đặt thuế "có đi có lại". Washington đã giảm thuế suất từ 46% xuống còn 20% đối với Việt Nam và từ 29% xuống 19% đối với Pakistan. Trong bối cảnh làn sóng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc chưa có dấu hiệu dừng lại, xuất khẩu cotton Mỹ sang các thị trường ngoài Bắc Kinh có khả năng sẽ tiếp tục tăng trưởng.
Xuất khẩu cotton Mỹ sang Việt Nam, Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc
Tuy nhiên, cơ quan chức năng Mỹ đang tăng cường giám sát các hoạt động chuyển tải qua nước thứ ba nhằm tránh thuế cao hơn, đặc biệt là với hàng hóa có nguồn gốc từ Trung Quốc.
Các công ty Trung Quốc có cơ sở may tại Việt Nam thường nhập khẩu chỉ và vải từ Trung Quốc. Theo Nikkei Asia, những cơ sở này có thể bị xem là thực hiện hoạt động chuyển tải (transshipping) nếu phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung đó. Sự tăng vọt trong nhập khẩu cotton Mỹ của Việt Nam cho thấy một xu hướng chuyển sang sản xuất nguyên liệu tại chỗ.
Trong khi đó, kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Bắc Kinh đã tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Mỹ đối với các sản phẩm nông nghiệp nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định. Cotton là một phần trong chiến lược này, cùng với đậu nành và ngô. Theo báo cáo của Trung tâm Thương mại Quốc tế, Brazil là nước xuất khẩu cotton lớn nhất sang Trung Quốc trong năm 2024, và xu hướng này có khả năng tiếp tục trong năm nay.
Vấn đề trọng tâm hiện nay là cách thức các mức thuế quan và mô hình thương mại đang thay đổi sẽ ảnh hưởng đến khối lượng sản xuất và giá cả.
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ, nước này đã xuất khẩu 11.9 triệu kiện cotton trong năm kết thúc vào tháng 7, tăng 1% so với năm trước, với sự sụt giảm trong lô hàng sang Trung Quốc được bù đắp bởi sự tăng trưởng ở các thị trường khác. Bộ này dự kiến 12 triệu kiện sẽ được xuất khẩu trong năm tài chính này.
Tuy nhiên, giá cotton đang trong xu hướng trì trệ. Hợp đồng tương lai chuẩn tại New York dao động quanh mức 66 xu mỗi pound vào ngày 02/09, giảm nhẹ so với mức 69 xu hồi đầu năm.
"Có rất nhiều bất ổn về thuế quan đối ứng, và khó dự đoán khi nào nhu cầu về các sản phẩm dệt may sẽ phục hồi”, ông Nobuo Oshimo thuộc Hiệp hội Thương mại Bông Nhật Bản nhận định.
Miền Nam nước Mỹ, nơi trồng bông lớn của quốc gia này, từ lâu đã là thành trì của Đảng Cộng hòa. Nếu thuế quan làm tổn hại người trồng bông thông qua xuất khẩu giảm hoặc giá cả sụt giảm, điều đó có thể ảnh hưởng đến vị thế của ông Trump trước cuộc bầu cử quốc hội giữa nhiệm kỳ vào tháng 11/2026. Tổng thống có thể sẽ gây áp lực cho các đối tác thương mại trong đàm phán thuế quan để mua thêm bông và các loại nông sản khác.
Hồi tháng 8/2025, Ấn Độ đã tạm thời gỡ bỏ thuế cotton, điều này có khả năng sẽ thúc đẩy nhập khẩu cotton Mỹ. Biện pháp này không chỉ nhằm hỗ trợ ngành công nghiệp may mặc của nước này mà còn để tạo thiện cảm với chính quyền Trump
