Lộ trình chuyển đổi đầy thách thức của 5 triệu hộ kinh doanh khi bỏ thuế khoán
Với thời hạn 31/12/2025 đang đến gần, khoảng 5 triệu hộ kinh doanh trên cả nước đang đứng trước một cuộc chuyển đổi lớn từ bỏ phương thức nộp thuế khoán quen thuộc sang tự kê khai doanh thu.
Sáng ngày 08/10, tại hội thảo “Sắp bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?”, các chuyên gia cho rằng dù được kỳ vọng tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng hơn, quá trình chuyển đổi đang đặt ra nhiều thách thức và lo ngại, đòi hỏi sự đồng bộ từ chính quyền, chuyên gia và các tổ chức tài chính.
Các diễn giả tại hội thảo sáng ngày 08/10/2025.
|
Khoảng 5 triệu hộ kinh doanh buộc phải chuyển đổi
Theo thống kê của Cục Thuế, có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh buộc phải chuyển sang tự khai, tự tính và tự nộp thuế theo doanh thu thay vì nộp thuế khoán như bao năm nay. Sự thay đổi lớn này kéo theo khối lượng công việc khổng lồ cần chuẩn bị từ nay đến ngày 31/12/2025, nhất là ở những địa phương có số lượng hộ kinh doanh đông.
Riêng tại TPHCM, thống kê của Thuế TPHCM cho biết tính đến ngày 17/09/2025, tổng số hộ kinh doanh do Thuế TPHCM quản lý là 361,879 hộ. Trong đó, địa bàn TPHCM cũ là 243,356 hộ, địa bàn Bình Dương trước đây 87,364 hộ và địa bàn Bà Rịa - Vũng Tàu cũ là 31,159 hộ.
Trong số này có 19,060 hộ kinh doanh đã nộp thuế theo phương pháp kê khai, còn 257,389 hộ thuộc diện khoán thuế, chiếm tỷ lệ 71.13% so với tổng số hộ kinh doanh và chiếm 93.1% so với tổng số hộ phải nộp thuế.
Khó nhưng chuyển đổi xong sẽ thấy lợi rất nhiều
Ông Nguyễn Xuân Thành - Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Chủ tịch UBND phường An Đông (TPHCM) - cho biết phường An Đông hiện có 81,229 người, với 3,957 doanh nghiệp, 3 chợ và trung tâm thương mại, 49 chi nhánh và phòng giao dịch của các ngân hàng thương mại cổ phần.
Cùng các tuyến phố chuyên doanh nổi tiếng như Phố Thời trang, Phố Vàng bạc, đá trang sức… Toàn phường có 3,902 hộ kinh doanh, đóng góp khoảng 26% tổng thu thuế của phường trong năm vừa qua, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương.
Việc bỏ thuế khoán tạo ra sự minh bạch và công bằng trong chính sách thuế, hướng tới quản lý thuế hiện đại dựa trên dữ liệu số. Cách làm này khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp, thuận lợi hơn trong tiếp cận tín dụng và thúc đẩy chuyển đổi số (thông qua kê khai, bán hàng trực tuyến…).
Ông Nguyễn Xuân Thành cho biết bắt đầu thực hiện sẽ rất khó, nhưng có hộ kinh doanh nhìn nhận nếu làm được thì sẽ thuận lợi, hướng đến phát triển bền vững.
Trong quá trình trao đổi, nhiều thương nhân cũng bày tỏ các lo ngại về thủ tục, ghi chép, kế toán, hóa đơn điện tử, chữ ký số, việc nộp thuế và lưu trữ hồ sơ.
Nhiều người cũng băn khoăn đến ngày 31/12/2025 sẽ kê khai hàng tồn kho ra sao, hay lo lắng về chi phí chuyển đổi và vận hành sau này. Ngoài ra, việc chuyển đổi số cũng gặp trở ngại do đặc thù của các hộ kinh doanh có chủ hộ lớn tuổi, có nơi "cha truyền con nối", nhưng cũng có nơi thế hệ sau không tiếp tục kế nghiệp (hộ dược liệu, ăn uống…).
Song song đó là áp lực về lộ trình thực hiện và nguy cơ bị xử phạt thuế (do chậm nộp tờ khai, sai sót, không lưu trữ đủ hóa đơn…).
Ông Nguyễn Xuân Thành thay mặt các các thương nhân, hộ kinh doanh trên phường An Đông đưa ra 5 đề xuất hỗ trợ khi bỏ thuế khoán, chuyển sang thuế kê khai.
Đầu tiên là đẩy mạnh tuyên truyền. Có người đến hướng dẫn trực tiếp, phát tờ rơi gồm các nhóm thông tin quan trọng (thời điểm chuyển đổi, ưu điểm có so sánh, nội dung hỗ trợ từ chính quyền và ngành thuế, công việc cần làm trước và sau 01/01/2026, kênh trực tuyến để tư vấn và phản hồi).
Thứ hai, đề nghị doanh nghiệp phần mềm miễn phí ít nhất 1 năm sử dụng đầu tiên và tập huấn sử dụng. Thứ ba, xây dựng đường dây nóng hỗ trợ nghiệp vụ, kỹ thuật. Thứ tư, giới thiệu các đơn vị kế toán uy tín, giá rẻ. Thứ năm, kiến nghị không xử phạt sai phạm lần đầu, nhằm tạo sự đồng thuận và khuyến khích hộ kinh doanh thực hiện chủ trương.
Năm rào cản lớn khi chuyển đổi
Theo ông Quách Chánh Đại Thanh Tâm - CEO Công ty Tapro, đến ngày 17/09/2025, việc chuyển đổi lên doanh nghiệp giúp hộ kinh doanh nâng uy tín, dễ tiếp cận vốn, tuân thủ pháp luật và minh bạch tài chính, đồng thời được hưởng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.
Tuy vậy, quá trình chuyển đổi vẫn gặp 5 rào cản: Tâm lý và thói quen sợ thuế, ngại thay đổi, quản lý kiểu gia đình; chi phí và thủ tục phức tạp, tốn kém; chưa hiểu rõ quy định kế toán - thuế; quản trị và nhân sự ( thiếu kỹ năng quản lý bài bản); vốn và thị trường (khó minh bạch tài chính để vay vốn, áp lực cạnh tranh lớn); chính sách và hỗ trợ (chưa thực sự hiệu quả, thiếu tư vấn đồng hành).
Theo ông Tâm, để quá trình này diễn ra thuận lợi, cần có sự phối hợp giữa Nhà nước - doanh nghiệp - hộ kinh doanh.
Phải chuyển đổi để không bị tụt lại
Ông Nguyễn Nguyên Phương - Phó Giám đốc Sở Công Thương TPHCM chia sẻ: “Cái gì thay đổi cũng khó và thách thức”.
Sự thay đổi này diễn ra trên cả nước, không chỉ ở các hộ kinh doanh mà còn ở cả cơ quan quản lý Nhà nước, vì thế, nếu không cố gắng thích ứng, chúng ta sẽ bị bỏ lại phía sau.
Trong bối cảnh chuyển đổi số nền kinh tế, việc áp dụng hóa đơn điện tử hay các giải pháp thanh toán không tiền mặt là xu thế tất yếu. Nắm bắt tình hình của tiểu thương, Sở Công Thương đã làm việc với đơn vị chủ quản của ví điện tử, trung gian thanh toán…, tìm giải pháp hỗ trợ tiểu thương tiếp cận công nghệ quản lý tiền và thanh toán hiện đại, từ đó thuận lợi kê khai.
Nhờ tiểu thương chuyển đổi số, khách hàng chỉ cần quét mã QR và dễ dàng thanh toán, lưu vết giao dịch. Song song đó, tiểu thương còn có thể dùng máy POS (quẹt thẻ), chưa tương đối phải chăng, thậm chí có nơi tặng miễn phí hoặc hỗ trợ giá ưu đãi theo từng khu vực.
Ông Phương khẳng định Sở Công Thương TPHCM luôn sẵn sàng và tiếp tục hỗ trợ để tiểu thương dễ dàng tiếp cận các phương tiện thanh toán thuận tiện và an toàn hơn, từ đó tăng tính thuận tiện cho việc đáp ứng các quy định mới của ngành thuế.
Đại diện Sở Công Thương cũng cho biết đối với những hộ kinh doanh nông sản (chẳng hạn như rau ở chợ đầu mối) gặp khó khăn trong việc buôn bán, Sở sẽ phối hợp với các thương nhân, bếp ăn tập thể, bếp ăn công nghiệp và chợ truyền thống khác để rà soát, tính toán và tìm hướng tháo gỡ, tạo nguồn ra phù hợp.
Hộ kinh doanh kê khai minh bạch, ngân hàng sẵn sàng cung ứng vốn
Ông Nguyễn Quang Huy - Giám đốc Khối Khách hàng Doanh nghiệp Vừa và Nhỏ - Ngân hàng Quốc Tế Việt Nam (VIB) - chia sẻ, dưới góc độ của ngân hàng, chính sách chuyển đổi này, đặc biệt từ thời điểm Nghị quyết 68 và Nghị định 70 (liên quan đến hóa đơn điện tử) ra đời, là cơ hội lớn để chúng ta minh bạch hóa hoạt động kinh doanh.
Thực tế, tỷ lệ hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ tiếp cận vốn ngân hàng vẫn còn rất thấp. Lý do then chốt và quan trọng nhất là tài chính chưa minh bạch. Các hộ kinh doanh, dù rất muốn kê khai đầy đủ, nhưng lại thiếu công cụ hỗ trợ.
Tuy nhiên, đây chính là cơ hội để ngân hàng, các công ty công nghệ và Cơ quan Thuế cùng nhau vào cuộc, đồng hành cùng hộ kinh doanh.
Việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai, giúp doanh thu và chi phí minh bạch. Khi đó, hộ kinh doanh có thể thực hiện nguyên tắc: Lãi thì đóng thuế, lỗ thì không phải đóng. Chuyển đổi lên doanh nghiệp mở ra hành trình kinh doanh rộng lớn hơn, cho phép bán hàng qua thương mại điện tử, nền tảng số, thậm chí vươn ra nước ngoài.
Để giải quyết bài toán minh bạch và hỗ trợ chuyển đổi, VIB đã xây dựng các gói giải pháp toàn diện về tín dụng và công nghệ. "Chúng tôi sẽ đồng hành cùng hộ kinh doanh trong giai đoạn chuyển mình, đưa ra gói sản phẩm gần như miễn phí cho các hộ, thanh toán trên nền tảng duy nhất để sau này khi cơ quan thuế cũng như cơ quan quản lý cần truy xuất các hộ có thể dễ dàng truy xuất thông tin để đáp ứng yêu cầu của cơ quan chức năng ngay", ông Huy chia sẻ.
