Sự im lặng đầy toan tính của giới doanh nghiệp và tài chính Mỹ

Khi Tổng thống Mỹ Trump gia tăng các cuộc công kích nhắm vào Fed, giới tinh hoa Phố Wall chỉ đưa ra những lời chỉ trích dè dặt. Nhiều biện pháp can thiệp vào doanh nghiệp của ông cũng không vấp phải sự phản đối. Ảnh: FT montage/Getty Images

Khi ông Zohran Mamdani giành chiến thắng vang dội trong cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Dân chủ cho chức Thị trưởng New York vào tháng 6, Phố Wall và Thung lũng Silicon đã phẫn nộ trước những cam kết của ông về xe buýt miễn phí, đóng băng tiền thuê nhà và các cửa hàng tạp hóa do thành phố vận hành.

Các tỷ phú quỹ phòng hộ như Bill Ackman và Dan Loeb, ông Jamie Dimon của JPMorgan Chase và doanh nhân công nghệ Brian Armstrong của Coinbase đều cảnh báo về nguy cơ can thiệp sâu rộng vào nền kinh tế thành phố.

Ông David Solomon, Giám đốc điều hành Goldman Sachs, đã đăng trên LinkedIn để chỉ trích đề xuất của ông Mamdani về việc đóng băng giá thuê nhà do thành phố kiểm soát. Ông viết: “Khi New York thử áp dụng chính sách này vào những năm 1920 và 1960, nó đã làm hạn chế nguồn cung nhà ở giá rẻ, thu hẹp đầu tư vào nhà ở mới và khiến giá nhà ở ngoài khu vực kiểm soát trở nên đắt đỏ hơn”.

Tuy nhiên, phản ứng trong vài tuần qua lại hoàn toàn khác biệt khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố một loạt biện pháp can thiệp trực diện vào hoạt động của cả hệ thống tài chính lẫn các công ty tư nhân.

Vào tối ngày 25/08, ông đã công bố quyết định sa thải Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Lisa Cook. Đây là một phần trong chiến dịch lớn hơn của chính quyền nhằm gia tăng kiểm soát chính trị đối với ngân hàng trung ương, trong bối cảnh Tổng thống Mỹ đang thúc đẩy việc hạ lãi suất.

Ông Lip-Bu Tan, CEO của Intel, rời đi sau cuộc họp tại Nhà Trắng trong tháng này. Chính quyền Mỹ đã thông báo sẽ mua 10% cổ phần của nhà sản xuất chip này. Ảnh: Alex Wroblewski/Bloomberg

Vào ngày 22/08, chính quyền thông báo sẽ mua 10% cổ phần của nhà sản xuất chip Intel, sử dụng nguồn vốn ban đầu được cấp dưới thời chính quyền Biden nhằm thúc đẩy sản xuất. Intel đã chấp thuận thỏa thuận này hai tuần sau khi ông Trump kêu gọi Giám đốc điều hành của công ty, ông Lip-Bu Tan, từ chức.

Tuần này, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick cho biết chính quyền sẽ xem xét việc mua cổ phần trong các công ty quốc phòng và đạn dược. Chính quyền cũng sẽ nhận một phần lợi nhuận mà Nvidia và AMD kiếm được từ việc bán chip tiên tiến cho Trung Quốc, đồng thời đã đàm phán một “cổ phần vàng” tại US Steel.

Cracker Barrel, một chuỗi nhà hàng độc đáo chuyên phục vụ các món ăn dân dã theo phong cách miền Nam và chủ yếu có mặt dọc các xa lộ ở Mỹ, đã thông báo vào 26/08 rằng sẽ từ bỏ nỗ lực tái định vị thương hiệu. Nỗ lực này trước đó đã bị Tổng thống và các đồng minh chỉ trích. Logo ban đầu, được biết đến với tên gọi “Old Timer” (Kiểu xưa), đang được khôi phục.

Tuy nhiên, khi ông Trump gia tăng các cuộc công kích nhắm vào Fed, những nhân vật hàng đầu của Phố Wall chỉ đưa ra những lời chỉ trích dè dặt. Và trong khi nhiều biện pháp can thiệp vào doanh nghiệp của ông không khác gì chủ nghĩa can thiệp kiểu châu Âu mà giới tinh hoa kinh doanh Mỹ từng chế nhạo, phản ứng đối với chương trình nghị sự của ông Trump gần như chỉ là sự im lặng.

Thật vậy, một số lãnh đạo doanh nghiệp thậm chí còn ca ngợi nỗ lực của Tổng thống trong việc định hướng nền kinh tế. Ông Satya Nadella, Giám đốc điều hành Microsoft - một khách hàng lớn và lâu năm của Intel, đã hoan nghênh “chiến lược táo bạo của Tổng thống Trump nhằm tái thiết ngành công nghiệp quan trọng này trên đất Mỹ”.

Ông Taylor Budowich, Phó Chánh văn phòng Nhà Trắng, cho biết Cracker Barrel đã gọi điện để cảm ơn ông Trump vì đã “góp ý” về việc tái định vị thương hiệu. “Họ muốn Tổng thống biết rằng họ đã lắng nghe ông ấy”, ông nói trên mạng xã hội X.

Khai trương một nhà hàng Cracker Barrel ở Sacramento vào năm 2018. Chuỗi nhà hàng này đang từ bỏ nỗ lực tái định vị thương hiệu bị Tổng thống và các đồng minh công kích là “thức tỉnh”. Ảnh: Hector Amezcua/The Sacramento Bee/ZUMA/Reuters

Sự tương phản với trường hợp của ông Mamdani là rất đáng kinh ngạc: gGiới lãnh đạo doanh nghiệp đã chỉ trích gay gắt ứng cử viên hàng đầu cho chức Thị trưởng New York, nhưng lại tỏ ra kiềm chế một cách có tính toán khi Tổng thống đang định hình lại các quy tắc của nền kinh doanh tự do tại Mỹ.

Sự dè dặt này xuất phát từ nhiều lý do, từ thị trường tài chính đang khởi sắc cho đến hy vọng rằng thuyết phục riêng tư là một chiến thuật hiệu quả hơn so với các cuộc tranh luận công khai đối với vị Tổng thống này.

Nhưng một số giám đốc điều hành và cố vấn cho rằng lời giải thích chính nằm ở nỗi sợ. Theo họ, chỉ trích ông Trump là một hành động đầy rủi ro.

“Họ sợ người đang nắm quyền ở Washington hơn là một thị trưởng tiềm năng của New York”, ông Ilya Somin, Giáo sư luật tại Đại học George Mason và là học giả tại Viện Cato theo chủ nghĩa tự do, nhận định. “Ngay cả khi ông Mamdani trở thành Thị trưởng New York, ông ấy cũng sẽ không có được loại quyền lực mà Tổng thống Mỹ đang nắm giữ”.

Sự im lặng của thị trường

Bối cảnh cho sự im lặng của giới lãnh đạo doanh nghiệp và tài chính là phản ứng thờ ơ của thị trường trước các biện pháp can thiệp từ Tổng thống.

Sau khi ông Trump tuyên bố sa thải bà Cook vì những cáo buộc gian lận thế chấp chưa được chứng minh, thị trường gần như không hề lay chuyển. Lợi suất trái phiếu Kho bạc kỳ hạn hai năm giảm, trái phiếu 30 năm bị bán tháo và đường cong lợi suất dốc hơn, nhưng các biến động này chỉ ở mức khiêm tốn và thị trường chứng khoán vẫn tiếp tục đi lên.

Bà Cook, người phụ nữ da đen đầu tiên phục vụ trong Hội đồng Thống đốc Fed, đã từ chối từ chức và khởi kiện để thách thức quyết định sa thải. Bà cho rằng hành động này vi phạm hiến pháp.

Ông Robin Brooks, thành viên tại Viện Brookings, cho biết thị trường ngoại hối còn quan tâm nhiều hơn đến bài phát biểu của Chủ tịch Fed Jay Powell vào ngày 22/08 tại hội nghị các ngân hàng trung ương ở Jackson Hole. Trong bài phát biểu đó, ông Powell đã đề cập đến khả năng cắt giảm lãi suất, một thông tin có sức nặng hơn là thông báo sa thải bà Cook vào ngày 25/08.

Ông nói, thị trường rất “thực dụng”, chỉ tập trung vào các tín hiệu lãi suất ngắn hạn hơn là những tổn hại dài hạn đối với uy tín của Fed. “Thị trường hoàn toàn nhận thức được rằng - dưới áp lực nặng nề từ Nhà Trắng - Fed đang thực hiện một cú xoay trục ôn hòa nữa”.

Một số nhà kinh tế cho biết họ đã kỳ vọng một phản ứng mạnh mẽ hơn từ các nhà đầu tư trái phiếu, những người thường lên tiếng chỉ trích sự can thiệp quá mức của chính phủ.

“Đối với những người thường tham dự hội nghị Jackson Hole, đây là một sự kiện ở mức Defcon 1 (mức báo động chiến đấu cao nhất của quân đội)”, ông Anil Kashyap, nhà kinh tế tại Trường Kinh doanh Booth thuộc Đại học Chicago và là người tư vấn cho bộ phận nghiên cứu của Fed Chicago, cho biết. “Tôi rất ngạc nhiên khi thị trường không phản ứng mạnh hơn”.

Tòa nhà Sở Giao dịch Chứng khoán New York. Sau tin tức sa thải bà Lisa Cook, thị trường gần như không lay chuyển và chứng khoán tiếp tục đi lên. Ảnh: Michael Nagle/Bloomberg

Một số nhà đầu tư coi phản ứng thờ ơ này là bằng chứng cho một mô hình mới: Cái gọi là sự thống trị tài khóa, nơi chính sách của ngân hàng trung ương phải phụ thuộc vào chính trị.

“Dù mọi người có thích quá trình chính trị hóa các ngân hàng trung ương hay không, thì đây là điều tất yếu khi phải đối mặt với thâm hụt ngân sách ngày càng phình to”, ông Charlie McElligott, Chiến lược gia phái sinh tại Nomura, cho biết.

Ông nói thêm, thị trường đang hành xử đúng như dự đoán “nếu bạn cho rằng chính sách tiền tệ nới lỏng để hỗ trợ chính sách tài khóa mở rộng sẽ khiến lạm phát bén rễ sâu hơn”. Ông dẫn chứng việc bán tháo trái phiếu kho bạc dài hạn và sự tăng giá của vàng và bitcoin - những công cụ phòng hộ lạm phát phổ biến. “Việc sa thải bà Lisa Cook không thay đổi bất cứ điều gì, nó chỉ là sự xác nhận cho xu hướng mà chúng ta đã giao dịch”.

Ông James Bianco, Chủ tịch của Bianco Research, cho biết việc thiếu phản ứng không có gì đáng ngạc nhiên. “Có gì để mà phản ứng chứ? Chẳng có gì thay đổi cả. Fed sẽ cắt giảm lãi suất dù bà Cook có ở đó hay không”, ông nói. “Nếu ông Trump, ví dụ, đưa con trai Eric của mình lên làm người đứng đầu Fed, thì lúc đó chúng ta mới thấy thị trường phản ứng”.

Ông Steven Grey của Grey Value Management cho rằng thị trường bình lặng không đồng nghĩa với việc ủng hộ ông Trump. “Thị trường trái phiếu không cần phải phản ứng ngay lập tức”, ông nói. “Các nhà đầu tư đã trở nên chai sạn, đó là một phản ứng tự nhiên và hợp lý. Và các biện pháp bảo vệ pháp lý dành cho bà Cook rất mạnh mẽ, ngay cả khi tính đến ảnh hưởng của ông Trump đối với hệ thống tòa án”.

Tuy nhiên, một số người cảnh báo rằng việc chỉ tập trung vào tác động ngắn hạn đối với lãi suất đã bỏ qua một thực tế là ông Trump đang thúc đẩy một sự thay đổi căn bản trong cách thức vận hành của nền kinh tế Mỹ.

“Nếu bạn hỏi tại sao một quốc gia lại giàu có và một quốc gia khác lại nghèo khó... câu trả lời là do thể chế, đồ ngốc ạ”, Frederic Mishkin, giáo sư tại Trường Kinh doanh Columbia và là cựu thống đốc Fed, nói.

“Trong ngắn hạn, việc sa thải bà Cook sẽ không làm thay đổi động thái lãi suất của Fed. Và thị trường chỉ tập trung vào ngắn hạn. Nhưng về lâu dài, các cuộc tấn công của ông Trump là một vấn đề lớn. Việc phá hủy các thể chế đã phục vụ chúng ta rất tốt trong một thời gian dài là một thảm họa”.

Liệu có sự phản kháng nào đối với ông Trump?

Trở ngại lớn nhất đối với Tổng thống sẽ là sự phản kháng có phối hợp từ các nhà lãnh đạo hàng đầu của Đảng Cộng hòa tại Quốc hội, bởi nhiều người trong số họ tự coi mình là người bảo vệ lợi ích của giới kinh doanh.

Thế nhưng, có rất ít dấu hiệu cho thấy các nhà lãnh đạo Đảng Cộng hòa công khai chỉ trích những cuộc tấn công của ông vào Fed hay các biện pháp can thiệp vào doanh nghiệp - một thực tế khiến phe Dân chủ chế nhạo.

Ông Zohran Mamdani, ứng cử viên Thị trưởng New York, tại một cuộc họp báo bên ngoài Tòa nhà Liên bang Jacob K. Javits ở New York trong tháng này. “Ngay cả khi ông Mamdani trở thành Thị trưởng New York, ông ấy cũng sẽ không có được loại quyền lực mà Tổng thống Mỹ đang nắm giữ”, Giáo sư luật Ilya Somin nói. Ảnh: Victor J Blue/Bloomberg

“Phản kháng ư? Từ những người Cộng hòa trong Quốc hội ư?”, bà Elizabeth Warren, đảng viên Dân chủ hàng đầu trong Ủy ban Ngân hàng Thượng viện, đặt câu hỏi trên CNBC tuần này. “Mấy ông này gan lắm mới dám lên tiếng”.

Đã có một vài lời chỉ trích từ các học giả Đảng Cộng hòa và những người theo chủ nghĩa tự do, họ lên án mạnh mẽ sự can thiệp của ông Trump vào hoạt động của các tập đoàn như Intel.

Ông Joel Griffith, thành viên cấp cao tại tổ chức Advancing American Freedom (Thúc đẩy Tự do cho nước Mỹ), viết trên mạng xã hội X rằng việc “quốc hữu hóa một phần Intel phản ánh một thực tế đáng lo ngại: Chính sách kinh tế ngày càng là sự pha trộn giữa chủ nghĩa xã hội ‘quốc tế’ của phe Cánh tả và chủ nghĩa xã hội ‘dân tộc’ của cái gọi là ‘Cánh hữu mới’”.

“Tôi xin lỗi, nhưng không, điều này thật tồi tệ. Đây là chủ nghĩa xã hội”, nhà bình luận bảo thủ Erick Erickson nói trên podcast của mình về thỏa thuận Intel. “Đây thực sự là chủ nghĩa xã hội đang được một chính quyền Cộng hòa thực hiện”.

Những người theo chủ nghĩa dân tộc có một lịch sử lâu dài về các loại chính sách can thiệp này. Chúng có nhiều điểm chung với các chính sách xã hội chủ nghĩa của cánh tả, nhưng lại khác biệt về ngôn từ.

Ông Somin, giáo sư luật tại George Mason, cho rằng ông Trump đã chuyển đổi Đảng Cộng hòa từ một đảng tương đối bảo thủ và nhìn chung ủng hộ thị trường tự do, thành một đảng giống như các đảng dân tộc chủ nghĩa cánh hữu ở châu Âu vốn ủng hộ một chính phủ lớn.

“Những người theo chủ nghĩa dân tộc có một lịch sử lâu dài về các loại chính sách can thiệp này, chúng có nhiều điểm chung với các chính sách xã hội chủ nghĩa của cánh tả, nhưng ngôn từ và biểu tượng thì khác”, ông nói.

Một yếu tố quan trọng khác sẽ là sự phản kháng công khai từ một số nhân vật hàng đầu ở Phố Wall.

Ông Dimon của JPMorgan đã chỉ trích các cuộc tấn công nhắm vào Fed. Trong một cuộc gọi với các nhà phân tích vào tháng trước, ông nói rằng “sự độc lập của Fed là tối quan trọng” và nói thêm rằng “việc đùa giỡn với Fed thường có thể gây ra những hậu quả bất lợi”.

Tuy nhiên, ông Dimon, người vào tháng trước đã bác bỏ quan điểm kinh tế của ông Mamdani là “thứ lý luận ý thức hệ sáo rỗng không có ý nghĩa gì trong thế giới thực” và chỉ trích “những kẻ ngốc” trong Đảng Dân chủ, lại không chỉ trích trực tiếp ông Trump.

Tòa nhà Marriner S. Eccles lịch sử ở Washington, trụ sở của Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang. Tổng thống Trump đã sa thải Thống đốc Fed Lisa Cook như một phần của chiến dịch nhằm gia tăng kiểm soát chính trị đối với ngân hàng trung ương. Ảnh: Stefani Reynolds/Bloomberg

Ông Solomon của Goldman cũng đã lên tiếng bảo vệ sự độc lập của Fed. Tháng trước, ông nói với CNBC rằng đây là “điều chúng ta nên đấu tranh để bảo tồn”, nhưng không trực tiếp nhắc đến tên ông Trump.

Gần đây, ông Trump nói rằng sẽ “rất vui” nếu ông Powell từ chức, nhưng lại e ngại việc sa thải Chủ tịch Fed sẽ “làm gián đoạn thị trường”. Một số nhà quan sát tin rằng, sự im lặng từ giới đầu tư, lãnh đạo doanh nghiệp hay các thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa sẽ được chính quyền hiểu là tín hiệu “bật đèn xanh” cho các cuộc tấn công tiếp theo vào sự độc lập của Fed.

Những người khác lại tin rằng chính lợi ích cá nhân đã ngăn cản các nhà lãnh đạo doanh nghiệp và tài chính công khai lập trường chống lại các chính sách can thiệp của ông Trump.

“Tôi thấy những gì ông ấy đang làm thật ghê tởm, nhưng sự thật là tôi đã hưởng lợi rất nhiều từ các chính sách của ông Trump”, một giám đốc tài chính cấp cao và là nhà tài trợ lâu năm của Đảng Dân chủ cho biết. “‘Dự luật lớn và đẹp’ đã cắt giảm thuế cho tôi, thúc đẩy dòng tiền cho công ty tôi, và bơm các gói kích thích vào thị trường - nhờ vậy mà danh mục đầu tư của tôi vẫn tiếp tục tăng trưởng”.

Quốc An (Theo FT)

FILI