Những rào cản của doanh nghiệp trên hành trình tới với tín dụng xanh
Thị trường tài chính xanh tại Việt Nam đang cho thấy sức nóng chưa từng có với mức tăng trưởng lên đến 170% trong năm vừa qua. Dù sự quan tâm từ doanh nghiệp và các định chế tài chính ngày càng lớn, bài toán nan giải về chi phí đang trở thành rào cản lớn, khiến con đường tiếp cận nguồn vốn bền vững này chưa thực sự rộng mở.
Tín dụng xanh hấp dẫn nhưng không dễ tiếp cận. Ảnh minh họa
|
Tăng trưởng và cú hích pháp lý
Bên lề Hội thảo “Tài chính xanh Việt Nam 2025” được tổ chức chiều ngày 28/08/2025, bà Hoàng Việt Phương - CEO S&I Ratings chia sẻ, trong những năm gần đây, khái niệm tài chính xanh, đặc biệt là trái phiếu xanh, đã không còn xa lạ với thị trường Việt Nam. Các số liệu cho thấy sự chuyển dịch mạnh mẽ khi dòng vốn này tăng trưởng ngoạn mục, cho thấy quyết tâm của các doanh nghiệp trong việc theo đuổi các mục tiêu phát triển bền vững.
Động lực chính cho sự bùng nổ này đến từ sự nhập cuộc tích cực của các ngân hàng thương mại trong nước. Nhiều ngân hàng, đặc biệt là khối ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước, đang quyết tâm đẩy mạnh các gói tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi hấp dẫn, chủ động tìm đến các doanh nghiệp có dự án tuân thủ tiêu chí ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị). Nguồn vốn này không chỉ đến từ trong nước mà còn thu hút được sự quan tâm từ các tổ chức quốc tế, tập trung vào các lĩnh vực trọng điểm như năng lượng, cơ sở hạ tầng, logistics và bất động sản.
Một bước tiến mang tính đột phá, củng cố nền tảng cho thị trường, là việc Chính phủ lần đầu tiên ban hành "Danh mục phân loại xanh" vào tháng 7/2025. Đây được xem là kim chỉ nam, một hướng dẫn pháp lý rõ ràng cho cả bên đi vay và bên cho vay, thống nhất "ngôn ngữ chung" về các tiêu chuẩn và quy trình tiếp cận vốn.
Tuy nhiên, đây mới chỉ là bước khởi đầu, thị trường vẫn cần thêm các quy định và hướng dẫn cụ thể hơn về quy chuẩn áp dụng trong quá trình vay, giải ngân, cũng như các biểu mẫu báo cáo tuân thủ thống nhất để đảm bảo tính minh bạch - yếu tố cốt lõi của tài chính xanh.
Lợi ích chưa đủ hấp dẫn so với bài toán chi phí
Chia sẻ bên lề hội thảo, ông Phạm Anh Duy - Trưởng phòng cao cấp PwC cho biết thêm nói riêng với nguồn vốn tài chính xanh dành cho lĩnh vực năng lực tái tạo, PwC nhận thấy nhu cầu vốn của các doanh nghiệp Việt Nam vô cùng lớn, trước mắt trong khoảng 1 tỷ USD. Các doanh nghiệp lĩnh vực này cũng đã được nhiều bên cho vay, tuy nhiên thực tế việc đáp ứng các điều khoản để được vay là không dễ dàng.
Cùng với đó, bà Phương cho rằng rào cản lớn nhất khiến doanh nghiệp còn chần chừ chính là chi phí. Về lý thuyết, lãi suất huy động vốn xanh thường thấp hơn so với các khoản vay thương mại thông thường. Nhưng trên thực tế, tổng chi phí cuối cùng mà doanh nghiệp phải trả lại không chênh lệch nhiều, thậm chí có thể cao hơn.
Nguyên nhân là do doanh nghiệp phải gánh thêm một loạt chi phí tuân thủ không hề nhỏ. Chi phí xây dựng khung tiêu chuẩn, doanh nghiệp phải đầu tư để thiết lập một bộ khung về các tiêu chí xanh cho dự án. Chi phí giám sát và báo cáo để đảm bảo thực hiện đúng các cam kết đã đặt ra trong suốt vòng đời dự án. Chi phí cho bên thứ ba xác nhận cũng là một khoản chi phí bắt buộc để thuê một đơn vị độc lập, uy tín kiểm tra và xác nhận mức độ tuân thủ, nhằm chống lại hiện tượng "tẩy xanh" - quảng cáo sai sự thật về tính bền vững.
Khi cộng tất cả các chi phí này, lợi ích kinh tế từ việc giảm lãi suất có thể bị triệt tiêu. Điều này giải thích tại sao trong giai đoạn đầu, sân chơi tài chính xanh chủ yếu vẫn dành cho các doanh nghiệp lớn, có tiềm lực tài chính mạnh và tầm nhìn dài hạn, sẵn sàng đầu tư cho uy tín và các cam kết với cộng đồng.
Từ thực tế doanh nghiệp, ông Trần Tuấn Linh - Ủy viên HĐQT Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex, PLX) cho biết, xu hướng xanh là tất yếu và Việt Nam ngày nay cũng đã bước vào con đường chuyển đổi xanh, tuy nhiên cầu nối về cơ sở hạ tầng, tài chính và chính sách thì vẫn đang xây dựng.
Về cơ hội của ngành, ông Linh cho biết có cơ hội với tiềm năng tái tạo lớn nhất với hơn 600 GW điện gió ngoài khơi và 300 GW điện mặt trời. Vị trí chiến lược để trở thành trung tâm khu vực về sản xuất hydro xanh và SAF. Sự chú ý ngày càng tăng từ nguồn vốn quốc tế - ODA, quỹ ESG và các cam kết JETP.
Thách thức đi cùng là chúng ta cần huy động hàng trăm tỷ đô la trong những thập kỷ tới. Hành động quá nhanh có nguy cơ gây gián đoạn kinh tế - xã hội; hành động quá chậm có nguy cơ tụt hậu. Các cơ chế như CBAM và CORSIA sẽ tác động trực tiếp đến xuất khẩu và ngành hàng không của Việt Nam.
"Cơ hội và thách thức song hành cùng nhau và Việt Nam phải hành động nhanh chóng và thận trọng", ông Trần Tuấn Linh nhận định.
Cần thêm "chất xúc tác" chính sách
Để dòng vốn xanh thật sự lan tỏa, Tổng Giám đốc S&I Ratings Hoàng Việt Phương cho rằng cần có những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ và cụ thể hơn từ Chính phủ. Các giải pháp được đề xuất bao gồm: Cơ chế hỗ trợ trực tiếp từ Ngân hàng Nhà nước hoặc Bộ Tài chính cho các doanh nghiệp tiên phong; xây dựng các chính sách ưu đãi thuế mạnh mẽ hơn cho các dự án và doanh nghiệp tuân thủ tiêu chuẩn xanh, hoặc cân nhắc các ưu đãi về chi phí niêm yết, phí dịch vụ...
Những chính sách này sẽ tạo ra lợi ích kinh tế rõ ràng trong ngắn hạn, khuyến khích không chỉ doanh nghiệp lớn mà cả các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia.
Từ góc độ ngân hàng thương mại, bà Nguyễn Thị Kim Phượng, Phó giám đốc Khối khách hàng doanh nghiệp BIDV - cho rằng khung pháp lý cho tín dụng và trái phiếu xanh còn thiếu đồng bộ, cơ chế ưu đãi chưa rõ ràng.
Chi phí tuân thủ và yêu cầu minh bạch dữ liệu cao khiến việc thẩm định dự án và cấp tín dụng xanh gặp nhiều khó khăn. Tính đến cuối tháng 7/2025, BIDV đã cấp gần 79,000 tỷ đồng dư nợ tín dụng xanh cho hơn 1,900 dự án, nhưng con số này mới chiếm khoảng 3.7% tổng dư nợ.
